สถาบันเอเชียศึกษา จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ในฐานะผู้แทน CICA Think Tank Forum ของประเทศไทยที่ได้รับการแต่งตั้งอย่างเป็นทางการจากกระทรวงการต่างประเทศ ได้เข้าร่วมประชุม CICA Think Tank Forum ครั้งที่ 13 ณ กรุงบากู สาธารณรัฐอัซเซอร์ไบจาน ในหัวข้อ “Resonance of Development and Security: Regional Cooperation and Governance in Institutional Transformation of CICA”
การประชุมในครั้งนี้เป็นการจัดงานร่วมกันระหว่าง Center of Analysis of International Relations, Sanghai Institute for International Studies และ สำนักงานเลขาธิการ CICA ที่ประชุมได้มีการพูดแลกเปลี่ยนกันเกี่ยวกับความร่วมมือระหว่างประชาชาติและทิศทางการพัฒนาของโลกภายใต้สภาวะการณ์ที่ผันผวนของสงครามการค้า การต่อสู้เชิงภูมิรัฐศาสตร์ และภัยพิบัติทางสิ่งแวดล้อมและภูมิอากาศ โดยมีประเด็นหลักอยู่ที่การพัฒนาเส้นทางเชื่อมโยงการค้าและคามร่วมมือผ่านภูมิภาคเอเชียกลางและทะเลแคสเปียน ที่รู้จักกันในชื่อ Middle Corridor
Middle Corridor หรือ Trans-Caspian International Transport Route (TITR) กำลังกลายเป็นแกนกลางของความเชื่อมโยงยูเรเชียที่มีความสำคัญมากขึ้น โดยเส้นทางนี้เริ่มจากเขตซินเจียงของจีน ผ่านคาซัคสถานและเอเชียกลาง ข้ามทะเลแคสเปียน ต่อเนื่องสู่ประเทศอาเซอร์ไบจานและจอร์เจีย และเข้าสู่ยุโรปผ่านตุรกี เส้นทางนี้มีความโดดเด่นตรงที่สามารถเลี่ยงเส้นทางตอนเหนือผ่านรัสเซียและเส้นทางตอนใต้ผ่านอิหร่าน สะท้อนให้เห็นถึงพลวัตของภูมิรัฐศาสตร์และความต้องการกระจายเส้นทางการค้าของโลก หลังจากเกิดสงครามรัสเซีย–ยูเครนในปี ค.ศ. 2022 โครงการ Middle Corridor ได้รับความสนใจมากขึ้นจากทั้งยุโรปและเอเชียในฐานะทางเลือกเพื่อสร้างความมั่นคงของห่วงโซ่อุปทาน
ความสำคัญของเส้นทางนี้อยู่ที่ศักยภาพในการปรับโครงสร้างเศรษฐกิจภูมิภาคใหม่ สำหรับจีน Middle Corridor เป็นการเสริมสร้าง แถบและเส้นทาง (Belt and Road Initiative) โดยลดการพึ่งพาโครงสร้างพื้นฐานของรัสเซีย สำหรับประเทศเอเชียกลาง นับเป็นโอกาสในการลดข้อจำกัดจากการไร้ทางออกสู่ทะเลและขยายความเชื่อมโยงกับภายนอก สำหรับตุรกี เส้นทางนี้ช่วยผลักดันบทบาทการเป็นศูนย์กลางโลจิสติกส์ระหว่างเอเชียและยุโรป ส่วนสหภาพยุโรปมองเห็นเส้นทางนี้เป็นทางเลือกในการสร้างความมั่นคงด้านการค้าพร้อมกับขยายความร่วมมือใหม่ แม้ยังมีข้อท้าทาย เช่น ความพร้อมด้านโครงสร้างพื้นฐาน การประสานงานด้านศุลกากร และความแตกต่างของรางรถไฟ แต่การสนับสนุนระหว่างประเทศทำให้เห็นแนวโน้มความเป็นไปได้ในระยะยาว
แม้ประเทศไทยจะอยู่ห่างไกลทางภูมิศาสตร์ แต่สามารถเชื่อมโยงและได้รับประโยชน์จาก Middle Corridor ได้ผ่านความสัมพันธ์กับโครงข่ายตะวันตกของจีน โดย รถไฟจีน–ลาว ที่เชื่อมกรุงเทพฯ สู่คุนหมิงช่วยเปิดทางตรงสู่ซินเจียงซึ่งเป็นจุดเริ่มต้นของเส้นทาง ส่งผลให้การส่งออกของไทย โดยเฉพาะสินค้ามูลค่าสูงและสินค้าที่ต้องการความรวดเร็ว สามารถเข้าสู่เอเชียกลางและยุโรปได้อย่างมีประสิทธิภาพ ลดการพึ่งพาการขนส่งทางทะเลผ่านช่องแคบมะละกาและคลองสุเอซ นอกจากนี้ ระเบียงเศรษฐกิจภาคตะวันออก (EEC) ของไทยยังสามารถเสริมบทบาทการเป็นศูนย์กลางโลจิสติกส์ของอาเซียน รวมสินค้าเพื่อส่งต่อไปยังตลาดยูเรเชีย และความร่วมมือเชิงยุทธศาสตร์กับตุรกี อาเซอร์ไบจาน และคาซัคสถานจะช่วยขยายความเชื่อมโยงยิ่งขึ้น
ดังนั้น Middle Corridor จึงไม่ใช่เพียงเส้นทางการค้าห่างไกล แต่คือโอกาสที่เปิดให้ประเทศไทยขยายบทบาทในระบบการค้าระดับยูเรเชีย เสริมสร้างความยืดหยุ่นของห่วงโซ่อุปทานโลก และยกระดับสถานะในฐานะสะพานเชื่อมระหว่างเอเชียตะวันออกเฉียงใต้กับยุโรป
ในเวทีนี้ ผศ.ดร.จิรยุทธ์ สินธุพันธุ์ รองผู้อำนวยการสถาบันเอเชียศึกษา และ ผศ.ดร.วราภรณ์ ฉัตราติชาติ จากคณะนิเทศศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ได้เป็นตัวแทนสถาบันเอเชียศึกษากล่าวสุนทรพจน์ที่เน้นย้ำถึงความสำคัญในการพัฒนาความร่วมมือและความความเชื่อมั่นระหว่างประชาชาติผ่านกรอบ CICA โดย จะต้องมองว่าการพัฒนาและความมั่นคงจะต้องเป็นเรื่องเดียวกัน และ CICA ควรจะต้องลงทุนใน 3 ด้านคือ ธรรมมาภิบาลที่เข้มแข็ง, การสร้างแนวทางการตอบโต้ภัยคุกคามใหม่ๆ ของโลก, และการสร้าง “narrative” ที่จะเชื่อมโยงและสร้างอัตลักษณ์ของภูมิภาค นอกจากนี้แล้วก็ยังได้เสนอแนวคิดว่า การที่จะเสริมสร้างองค์กรความร่วมมือระหว่างประเทศให้มีความสำคัญอย่างแท้จริง องค์กรนั้นควรที่จะต้องสามารถเสริมพลังให้แก่ประชาชนได้ นั่นหมายถึง การช่วยให้ผู้หญิง เยาวชน และชุมชน สามารถปลดล็อกศักยภาพที่มีอยู่เต็มที่ และร่วมกันสร้างอนาคตที่ดีกว่าสำหรับตนเองได้
อนึ่ง CICA มีชื่ออย่างเป็นทางการว่า การประชุมว่าด้วยการส่งเสริมปฏิสัมพันธ์และมาตรการสร้างความไว้เนื้อเชื่อใจระหว่างประเทศในภูมิภาคเอเชีย (Conference on Interaction and Confidence-Building Measures in Asia) เป็นเวทีสนทนาระหว่างรัฐบาลเพื่อเสริมสร้างความร่วมมือในการส่งเสริมสันติภาพ ความมั่นคง และเสถียรภาพในเอเชียบนพื้นฐานของการยอมรับว่ามีความเชื่อมโยงระหว่างสันติภาพและความมั่นคงในเอเชียและในส่วนอื่น ๆ ของโลกอย่างใกล้ชิด ประเด็นหลักของการประชุมคือความสำคัญที่แบ่งแยกไม่ได้ของความมั่นคง การริเริ่มร่วมกัน และปฏิสัมพันธ์ที่เป็นประโยชน์ร่วมกันของรัฐขนาดเล็กและขนาดใหญ่ แนวคิดในการจัดประชุม CICA ได้รับการเสนอครั้งแรกในการประชุมสมัชชาใหญ่แห่งสหประชาชาติสมัยที่ 47 โดยนูร์ซุลตัน นาซาร์บายิฟ ประธานาธิบดีคาซัคสถานเมื่อวันที่ 5 ตุลาคม พ.ศ. 2535