โดย ดร.กุลนรี นุกิจรังสรรค์
ภาพตู้เย่ว์เซิง
ผู้ทรงอิทธิพลในเซี่ยงไฮ้
.
นาทีนี้คงไม่มีใครไม่รู้จัก “ตู้ห่าว” นายทุนจีนที่ถูกกล่าวถึงเป็นวงกว้างและถูกสืบสาวเรื่องราวชีวิตอย่างละเอียด ตู้ห่าวเป็นนายทุนจีนที่เข้ามาประกอบธุรกิจสีเทารายใหญ่ที่ใช้ประเทศไทยเป็นแหล่งพำนักและทำเงินมาเป็นเวลานับสิบปี จากรายงานข่าวระบุว่าตู้ห่าวมีความเกี่ยวข้องกับธุรกิจสถานบันเทิง บ่อนการพนัน ทัวร์ศูนย์เหรียญ เป็นผู้ถือหุ้นในบริษัทนับสิบแห่ง ตลอดจนเกี่ยวข้องกับการฟอกเงิน การค้ายาเสพติด ใช้นอมินีในการซื้อขายที่ดินและมีความเกี่ยวพันกับผู้มีอิทธิพลหลายราย ซึ่งตู้ห่าวเป็นเพียงแค่ตัวอย่างเดียวของชาวจีนที่เข้ามาหากินในไทยเท่านั้น ยังมีชาวจีนอีกจำนวนมากที่เข้ามาแสวงหาประโยชน์ในไทยทั้งที่ชอบด้วยกฎหมาย ผิดกฎหมาย และอาศัยช่องโหว่ของกฎหมาย ทั้งที่เป็นชาวจีนทั่วไปและที่เป็นผู้มีอิทธิพล ชาวจีนเหล่านี้ถูกจัดเป็น “ชาวจีนอพยพใหม่” ที่อพยพมาไทยด้วยเป้าหมายบางประการ การเคลื่อนไหวของชาวจีนเหล่านี้มีความน่าสนใจและอาจกระทบต่อความมั่นคงของประเทศได้ เพราะการใช้ชีวิตของชาวจีนกลุ่มนี้มีลักษณะจำเพาะต่างจากผู้อพยพชาติอื่นๆ ซึ่งผู้เขียนจะขยายความในลำดับถัดไป
.
ตู้ห่าว “เจ้าพ่อเซี่ยงไฮ้เมืองไทย”
ตู้ห่าวมีชื่อจริงว่าตู้ห้าวเจ๋อ
เป็นชาวจีนแผ่นดินใหญ่ มีภูมิลำเนาอยู่ที่เมืองเฉิงไห่ในนครซัวเถา มณฑลกวางตุ้ง
(เป็นชาวจีนแต้จิ๋ว) อย่างไรก็ดี ตู้ห้าวเจ๋อเป็นที่รู้จักในชื่อตู้ห่าวมากกว่า ในปี
ค.ศ.2018 สื่อออนไลน์จีนมีการรายงานว่าตู้ห่าวเป็นนักธุรกิจจีนที่ประสบความสำเร็จในเมืองไทย
มีนิสัยถ่อมตัวและชอบช่วยเหลือตอบแทนสังคม
ชาวจีนอพยพใหม่ที่ประสบปัญหาในไทยมักได้รับความช่วยเหลือเกื้อกูลจากตู้ห่าว
อีกทั้งสื่อจีนยังรายงานว่าตู้ห่าวเป็นผู้ที่มีความรักชาติและพยายามที่จะช่วยชาติจีนพัฒนา
“ข้อริเริ่มหนึ่งแถบหนึ่งเส้นทาง (BRI)”
จึงได้รับการยกย่องจากชาวจีนอพยพใหม่ด้วยกันว่าเป็น “ตู้เย่ว์เซิงเมืองไทย”
(สมาพันธ์วัฒนธรรมจีน-ไทย, 2018) อนึ่ง ในประวัติศาสตร์จีนตู้เย่ว์เซิงคือหนึ่งในเจ้าพ่อเซี่ยงไฮ้
เป็นผู้กุมอิทธิพลของเซี่ยงไฮ้ ณ ช่วงเวลานั้น
ทั้งบ่อนการพนันและธุรกิจผิดกฎหมายต่างๆ ล้วนอยู่ในอุ้งมือของตู้เย่ว์เซิง นอกจากนี้
ตู้เย่ว์เซิงยังเป็นคนรักชาติ เห็นได้ชัดสุดจากเครื่องแต่งกายที่ใส่
ตู้เย่ว์เซิงจะสวมใส่ชุดผ้าไหมจีนเป็นประจำ เปรียบเทียบกันแล้วเหมือนกับตู้ห่าวที่กุมอิทธิพลในธุรกิจหลายอย่างในเมืองไทย
ตู้ห่าวเริ่มต้นชีวิตในเมืองไทยเมื่อ 20 กว่าปีก่อนตั้งแต่ยังเป็นวัยละอ่อนโดยเป็นการมาแบบตัวเปล่าไม่ได้มีฐานะร่ำรวย ก่อนค่อยๆ ขยับขยายจนกลายเป็นนายทุนรายใหญ่ระดับประเทศ ชีวิตของตู้ห่าวได้แต่งงานกับภรรยาชาวไทยที่เป็นข้าราชตำรวจมียศใหญ่โต อีกทั้งเครือญาติของภรรยายังเป็นนักการเมืองและข้าราชการชั้นสูง จึงไม่เป็นที่น่าแปลกใจว่าเหตุใดการเปลี่ยนสัญชาติของตู้ห่าวจึงกระทำได้โดยง่ายหลังแต่งงานกับภรรยาชาวไทยเพียง 3 ปี ขณะที่ชาวต่างชาติหลายรายใช้ความพยายามเป็นสิบปียังไม่สามารถเปลี่ยนสัญชาติได้ ยกตัวอย่างเช่น นายเช ยอง ซอก หรือโค้ชเช ผู้ฝึกสอนเทควันโดให้แก่นักกีฬาทีมชาติไทย ผู้ซึ่งทำคุณงามความดีให้แก่ประเทศยังใช้เวลากว่า 10 ปีจึงได้รับสัญชาติไทย หรือตอนผู้เขียนไปเก็บข้อมูลที่ภาคใต้ ได้พบชาวจีนอพยพใหม่รายหนึ่งที่แต่งงานกับภรรยาชาวไทยมาเป็นสิบปี ประกอบอาชีพเปิดร้านขายอุปกรณ์มือถือได้ตัดพ้อกับผู้เขียนว่าการขอเปลี่ยนสัญชาตินั้นยากเหลือเกิน เขาตั้งใจจะใช้ชีวิตบั้นปลายในไทยไม่อพยพกลับจีนแล้วจึงอยากเปลี่ยนสัญชาติแต่ก็ดำเนินการไม่สำเร็จเสียที ปัจจุบันตู้ห่าวมีชื่อไทยว่านายชัยณัฐร์ กรณ์ชายานันท์ การที่ตู้ห่าวมีชื่อและสัญชาติไทยเช่นนี้ล้วนมีผลดีต่อการดำเนินธุรกิจและซื้อขายอสังหาริมทรัพย์ต่างๆ นับแต่โดนจับกุมมีการขยายผลพบว่าตู้ห่าวถือหุ้นในบริษัทหลายสิบแห่ง อีกทั้งยังมีการซื้อคอนโดและบ้านหรูอีกหลายสิบหลังทั่วประเทศ มีทรัพย์สินหลักพันล้านบาท
ภาพคฤหาสน์และรถหรูของตู้ห่าวที่โดนอายัด
.
ตู้ห่าว VS
ชาวจีนอพยพใหม่
จากกรณีของตู้ห่าวสะท้อนให้เห็นว่าประเทศไทยนั้นเป็นขุมทองของชาวจีนรุ่นใหม่ที่ต้องการบรรลุสู่การเป็นคนรวย
ซึ่งนอกจากตู้ห่าวแล้วยังมีชาวจีนอีกจำนวนมากที่เข้ามาแสวงโชคสร้างความมั่งคั่งให้แก่ตัวเองในเมืองไทย
ชาวจีนเหล่านี้เข้ามาลงหลักปักฐานในไทยระยะยาว บางส่วนมีความสนใจที่จะเปลี่ยนโอนสัญชาติเพื่อประโยชน์บางประการ
ลักษณะของตู้ห่าวและชาวจีนที่เข้ามาปักหลักทำธุรกิจในไทยเช่นนี้ถือว่าเป็นลักษณะหนึ่งของ
“ชาวจีนอพยพใหม่” หรือที่ตรงกับภาษาจีนว่า “ซินอี๋หมิน” อย่างไรก็ดี
ผู้เขียนมิได้หมายความว่าชาวจีนอพยพใหม่เป็นกลุ่มนายทุนจีนสีเทาหรือเป็นกลุ่มที่เข้ามาประกอบกิจกรรมในเชิงลบแต่เพียงอย่างเดียว
ชาวจีนอพยพใหม่มีความหมายที่กว้างครอบคลุมชาวจีนหลากหลายกลุ่มคนซึ่งจะอธิบายในย่อหน้าถัดไป
คำว่า “ชาวจีนอพยพใหม่” หรือ “ซินอี๋หมิน” ในไทยนั้นยังไม่ค่อยเป็นที่รู้จักและคุ้นหูสักเท่าใดนัก เป็นคำที่ใช้จำกัดความถึงพลวัตของชาวจีนโพ้นทะเลในยุคปัจจุบันซึ่งมีลักษณะที่แตกต่างไปจากชาวจีนโพ้นทะเลหรือชาวจีนรุ่นเก่าที่อพยพเข้ามา ในวงวิชาการทั้งในประเทศจีนและทั่วโลกได้อธิบายความหมายของชาวจีนอพยพใหม่ในภาพกว้างไว้คล้ายคลึงกัน กล่าวคือหมายถึง “ชาวจีนที่อพยพออกนอกประเทศหลังจีนเปิดประเทศ (หลังปี ค.ศ.1978) และมีการปักหลักตั้งถิ่นฐานในประเทศปลายทางอย่างถาวรหรือกึ่งถาวร” ซึ่งชาวจีนเหล่านั้นอาจยังคงถือสัญชาติจีนหรือเปลี่ยนสัญชาติแล้วก็ได้ ชาวจีนอพยพใหม่ประกอบด้วยกลุ่มคนที่หลากหลาย ตั้งแต่นายทุนใหญ่ระดับประเทศ ชนชั้นกลางทั่วไปไปจนกระทั่งชนชั้นแรงงานระดับรากหญ้า เมื่ออพยพมาไทยแล้วชาวจีนกลุ่มนี้มีการประกอบอาชีพที่หลากหลาย อาทิ ประกอบธุรกิจ ค้าขาย ลงทุนในอุตสาหกรรมขนาดใหญ่-กลาง-เล็ก เป็นพนักงานบริษัท ครูสอนภาษา พักผ่อนเกษียณอายุ หรือแม้กระทั่งอาชีพใหม่ๆ อย่างอินฟลูเอนเซอร์ (Influencer) บนสื่อสังคมออนไลน์ก็มีปรากฏให้เห็น เป้าหมายในการอพยพมาไทยของชาวจีนกลุ่มนี้คือเพื่อแสวงหาโอกาสทางเศรษฐกิจ แสวงหาชีวิตที่ดีกว่าเดิม และแสวงหาแหล่งพำนักใหม่ ซึ่งไทยเป็นประเทศที่สามารถตอบโจทย์ชาวจีนกลุ่มนี้ได้เพราะมีโอกาสทางเศรษฐกิจสูง ชาวจีนสามารถเข้าถึงการลงทุน ทำการค้า จัดตั้งโรงงาน หรือมีโอกาสหางานทำได้ง่าย ขณะเดียวกันบ้านเมืองก็มีความเจริญ ลักษณะสังคมก็มีความเป็นมิตรกับชาวต่างชาติต่างภาษา ไม่มีการเหยียดหรือกีดกันทางเชื้อชาติ ด้านที่พักหรือที่อยู่อาศัยก็มีราคาไม่สูง โดยเฉพาะเมื่อเทียบกับราคาที่อยู่อาศัยในจีน อีกทั้งยังมีกฎหมายที่เปิดช่องให้ชาวต่างชาติสามารถซื้อที่อยู่อาศัยเป็นของตัวเองได้ ประเทศไทยจึงถือเป็นสวรรค์แห่งหนึ่งของชาวจีนอพยพใหม่ แต่อย่างไรก็ดี นอกจากประเทศไทยแล้วยังมีอีกหลายที่ที่เป็นสวรรค์ของชาวจีนอพยพใหม่เช่นเดียวกัน อาทิ สหรัฐอเมริกา แคนาดา มาเลเซีย ลาว กัมพูชา ฯลฯ
.
.
อย่างไรก็ตาม โดยสรุปแล้วชาวจีนอพยพใหม่ในไทยประกอบด้วยคนหลายกลุ่มทั้งนายทุนจีน นักธุรกิจ พ่อค้าแม่ค้า ครูอาจารย์ พนักงานบริษัท ลูกจ้าง ฯลฯ แต่สิ่งที่จะบ่งชี้ว่าชาวจีนคนไหนเป็นชาวจีนอพยพใหม่นั้นมิใช่ลักษณะการประกอบอาชีพหรือกิจกรรมที่ดำเนินแต่เป็นลักษณะของการตั้งถิ่นฐาน หากมีการเข้ามาตั้งถิ่นฐานในไทยระยะยาวหรือถาวรไม่ว่าด้วยเหตุผลใดจะถือว่าเป็นชาวจีนอพยพใหม่ อาทิเช่นตู้ห่าวอยู่ในไทยมาหลายสิบปีกระทั่งมีการเปลี่ยนสัญชาติ เช่นนี้จึงจัดว่าเป็นชาวจีนอพยพใหม่ แต่หากการเดินทางมาอยู่อาศัยในไทยเพียงชั่วคราวอย่างนักศึกษาจีน นักท่องเที่ยวจีน หรือนักลงทุนจีนที่อยู่อาศัยในจีนเป็นหลักเช่นนี้จะไม่ถูกจัดเป็นชาวอพยพใหม่
.
ชาวจีนอพยพใหม่มาทำอะไรในไทย?
ชาวจีนอพยพใหม่ส่วนใหญ่เลือกอพยพมาไทยเพราะไทยเป็นประเทศที่มีความเจริญในระดับหนึ่งถึงแม้อาจจะไม่เท่าประเทศทางซีกโลกตะวันตกหรือประเทศที่พัฒนาแล้ว
แต่ก็ถือว่ามีสภาพแวดล้อมที่ดีกว่าประเทศอื่นๆ ในอาเซียน
อีกทั้งยังมีโอกาสเติบโตทางเศรษฐกิจ กล่าวคือมีโอกาสในการประกอบอาชีพ ลงทุน
ดำเนินธุรกิจต่างๆ
ชาวจีนอพยพใหม่ที่เข้ามาตั้งถิ่นฐานในไทยมีการประกอบอาชีพที่หลากหลาย อาทิ
“นักลงทุน” เช่น
การจัดตั้งโรงงานอุตสาหกรรมทั้งขนาดเล็ก กลาง และใหญ่ “ค้าขาย”
เปิดกิจการต่างๆ เช่น ร้านค้าปลีก-ส่ง ร้านอาหาร ลักษณะกิจการการค้าของชาวจีนอพยพใหม่สามารถจำแนกได้เป็น
3 ลักษณะใหญ่ คือ 1) จำหน่ายสินค้าของไทยเพื่อคนจีน เช่น เครื่องสำอาง หมอนยางพารา
เครื่องหนัง ฯลฯ 2) จำหน่ายสินค้านำเข้าจากจีนเพื่อคนไทย เช่น เครื่องนอน ผ้าม่าน
เครื่องใช้ไฟฟ้า ของใช้จิปาถะ ฯลฯ และ 3)
จำหน่ายสินค้านำเข้าจากจีนเพื่อคนจีนในไทย เช่น สินค้าอุปโภคบริโภค
วัตถุดิบในการปรุงอาหาร ฯลฯ “เปิดบริษัท” เช่น
บริษัทนำเข้า-ส่งออกสินค้าไทย-จีน บริษัทขนส่งระหว่างประเทศ หรือธุรกิจการค้าอื่นๆ
ที่เกี่ยวข้องกับไทย-จีน “สอนภาษาจีน” มีชาวจีนอพยพใหม่จำนวนมากประกอบอาชีพเป็นครู-อาจารย์ในสถาบันการศึกษาต่างๆ
ทั้งของรัฐและเอกชน และยังมีบางส่วนเปิดธุรกิจโรงเรียนหรือสถาบันสอนภาษาเป็นของตนเอง
“ติดตามคู่สมรส”
มีชาวจีนจำนวนไม่น้อยอพยพมาไทยเพราะติดตามคู่สมรสชาวไทยมา
โดยเลือกที่จะมาปักหลักตั้งถิ่นฐานในไทยด้วยเห็นว่ามีวิถีชีวิตที่สบาย
มีโอกาสทำมาหากินมากกว่าอยู่จีน “ติดตามลูก” ชาวจีนที่อพยพมาเพื่อติดตามลูกหลานมีจำนวนเพิ่มมากขึ้นอย่างเห็นได้ชัดในช่วงก่อนเกิดการแพร่ระบาดของโควิด-19
ส่วนใหญ่นิยมส่งลูกหลานมาเรียนในโรงเรียนนานาชาติในไทย (โดยเฉพาะในกรุงเทพฯ
เชียงใหม่ ภูเก็ต) เนื่องจากค่าเล่าเรียนและค่าครองชีพในไทยไม่สูงมาก
ชาวจีนที่อพยพมาเพื่อติดตามลูกหลานมีชื่อเรียกอย่างเป็นทางการในภาษาจีนว่า “เผยตู๋
มาม่ะ” หรือ “เผยตู๋ ฟู่หมู่” อย่างไรก็ดี รศ.วรศักดิ์ มหัทธโนบล ได้ให้นิยามของชาวจีนกลุ่มนี้เป็นภาษาไทยว่า
“ผู้ปกครองที่เป็นเพื่อนเรียน” “เกษียณอายุ”
การมาเกษียณอายุและใช้ชีวิตหลังเกษียณในไทยเริ่มมีปรากฏให้เห็นมากขึ้นในช่วงระยะไม่กี่ปีที่ผ่านมา
โดยเฉพาะในจังหวัดเชียงใหม่ ซึ่งมีอากาศดี วิถีชีวิตเรียบง่าย มีสถานพยาบาลรองรับ ขณะที่ไทยเองก็มีการออกวีซ่าเกษียณอายุ
(Non-O)
ให้แก่ชาวต่างชาติโดยมีข้อจำกัดที่ไม่ยุ่งยากจึงมีชาวจีนย้ายถิ่นฐานเข้ามาเพิ่มขึ้นเพื่อการนี้
ระยะหลังจึงเริ่มมีนายทุนจีนเข้ามาลงทุนในอสังหาริมทรัพย์ (คอนโด) เพื่อรองรับผู้สูงอายุชาวจีนที่ต้องการมาใช้ชีวิตบั้นปลายในไทยด้วย ที่กล่าวมาเป็นเพียงตัวอย่างอาชีพของชาวจีนอพยพใหม่เท่านั้น ยังมีอาชีพอื่นๆ อีกที่ผู้เขียนยังมิได้กล่าวถึง ในจำนวนนี้มีจำนวนมากที่ประกอบอาชีพโดยผิดกฎหมาย อาทิ ไม่มีใบอนุญาตทำงาน ใช้วีซ่าเข้าเมืองผิดประเภท อยู่เกินกำหนดวีซ่า (overstay) เป็นต้น ผู้เขียนพบว่าชาวจีนอพยพใหม่จำนวนมากเข้าประเทศไทยมาด้วยวีซ่าท่องเที่ยวเพื่อหางาน บางรายไปสมัครเรียนตามสถาบันการศึกษาต่างๆ เพื่ออาศัยวีซ่านักเรียนในการอยู่ไทย นอกจากนี้ยังมีชาวจีนจำนวนมากไม่ได้มีงานประจำแต่ประกอบอาชีพฟรีแลนซ์ทั่วไป เช่น รับแปลเอกสาร รับพาเที่ยว รับหิ้ว (pre-order) สินค้าไทย-จีน เป็นต้น
เป็นที่น่าสังเกตว่าลักษณะการประกอบอาชีพของชาวจีนอพยพใหม่นั้นมักจะเกี่ยวพันกับชาวจีนด้วยกัน หรือเกี่ยวพันกับประเทศแม่ของตน เช่น การค้าขาย หากไม่จำหน่ายสินค้าของจีนก็เป็นการจำหน่ายให้กับคนจีน หากทำธุรกิจมักเป็นธุรกิจที่เกี่ยวกับจีนหรือเพื่อรองรับชาวจีน เช่น ธุรกิจท่องเที่ยวเพื่อนักท่องเที่ยวจีน ร้านอาหารจีน สอนภาษาจีน เป็นต้น อย่างกรณีของตู้ห่าวที่โดนจับก็เนื่องมาจากการเปิดผับจินหลิงย่านยานนาวา ซึ่งเป็นผับวีไอพีที่ต้อนรับเฉพาะลูกค้าชาวจีนเท่านั้น ขณะที่บริษัทนำเที่ยวของตู้ห่าวที่ภูเก็ตก็เป็นบริษัทนำเที่ยวครบวงจรที่รับเฉพาะกรุ๊ปทัวร์จีนเช่นเดียวกัน
ภาพป้ายจากสำนักงานเขตห้วยขวางบริเวณถนนประชาราษฎร์บำเพ็ญช่วงตรุษจีนปี
2566
.
ชาวจีนอพยพใหม่อยู่ที่ไหน?
แท้จริงแล้วชาวจีนอพยพใหม่กระจายตัวอยู่ทั่วประเทศไทยทั้งในจังหวัดเล็กและจังหวัดใหญ่
แต่ที่เห็นได้ชัดคือในพื้นที่ๆ มีอัตราการเติบโตของเศรษฐกิจสูง ยกตัวอย่างเช่น
“ถนนประชาราษฎร์บำเพ็ญและย่านพระรามเก้า
กรุงเทพฯ” บริเวณนี้ถือเป็นย่านการค้าและย่านพักอาศัยสำคัญสำหรับชาวจีนอพยพใหม่ในกรุงเทพฯ
เป็นศูนย์รวมที่มีทุกอย่างที่ชาวจีนอพยพใหม่ต้องการและถูกเรียกขานว่าเป็น
“ไชน่าทาวน์แห่งใหม่” ในช่วงก่อนเกิดการแพร่ระบาดของโควิด-19
ถนนเส้นนี้เต็มไปด้วยร้านค้าสินค้าไทย เช่น เครื่องสำอาง หมอนยางพารา เครื่องหนัง
สินค้าที่ระลึกต่างๆ รวมถึงร้านนวด บริษัทขนส่งจีน ที่พักโฮสเทลและร้านอาหารจีน
โดยชาวจีนในไทยและนักท่องเที่ยวจีนจะมาซื้อสินค้าของฝากกันที่นี้แล้วส่งขนส่งกลับไปยังประเทศจีน
เรียกได้ว่าจุดเดียวมีให้บริการทุกอย่างครบ
“ถนนเสือป่าและสำเพ็ง
กรุงเทพฯ”
เป็นย่านการค้าที่ชาวจีนอพยพใหม่เริ่มเข้าไปทำการค้ามากขึ้นทดแทนชาวจีนโพ้นทะเลรุ่นเก่าและผู้ประกอบการชาวไทย
ชาวจีนอพยพใหม่เหล่านี้เข้ามาเปิดร้านค้าปลีก-ส่งโดยนำเข้าสินค้าจีนเองจึงมีต้นทุนและราคาขายที่ถูกกว่าร้านค้าชาวไทย
เมื่อมาประกอบธุรกิจจนตั้งตัวได้แล้วจึงมีการชักชวนเพื่อนฝูงหรือเครือญาติในจีนให้มาประกอบกิจการด้วยกัน
ชาวจีนที่ทำการค้าในย่านนี้จึงขยายตัวขึ้นซึ่งก่อให้เกิดเสียงโอดครวญจากผู้ประกอบการชาวไทยและคนในท้องถิ่นไม่น้อย
เนื่องจากผู้ประกอบการชาวไทยต้องบินไปสั่งซื้อสินค้าจากจีนทำให้มีต้นทุนที่สูงกว่าผู้ประกอบการชาวจีน
ขณะที่อาคารพาณิชย์และร้านค้าบริเวณดังกล่าวก็มีราคาค่าเช่าที่สูงขึ้น
เพราะมีนายทุนจีนมากว้านเช่าพื้นที่บริเวณดังกล่าวไปจนผู้ประกอบการไทยไม่สามารถสู้ราคาได้ไหว
“ถนนนิมมานเหมินทร์
เชียงใหม่” เป็นย่านการค้าที่ผู้ประกอบการจีนมาเปิดเพื่อรองรับนักท่องเที่ยวจีน
สองข้างทางเต็มไปด้วยร้านค้าสินค้าของฝาก ร้านอาหาร ร้านสปา ร้านแลกเงิน
บริษัทขนส่ง ฯลฯ มีบรรยากาศคึกคักมากโดยเฉพาะช่วงก่อนเกิดโควิด-19
และซบเซามากในช่วงที่โควิด-19
แพร่ระบาดเพราะนักท่องเที่ยวจีนไม่สามารถเดินทางมาท่องเที่ยวได้
“ชลบุรีและระยอง”
เป็นอีกพื้นที่สำคัญที่มีชาวจีนอพยพใหม่เข้าไปตั้งถิ่นฐานเยอะ
เพราะอยู่ใกล้กรุงเทพฯ เดินทางสะดวก ใกล้สนามบินสุวรรณภูมิและอู่ตะเภา
สามารถประกอบธุรกิจและพักผ่อนหย่อนใจได้
โดยเฉพาะที่ระยองมีการจัดตั้งนิคมอุตสาหกรรมจีน ทำให้มีชาวจีนเดินทางไปทำงานในโรงงานในพื้นที่ดังกล่าวจำนวนมาก
บริเวณไม่ไกลจากโรงงานจะพบเห็นอาคารชุดจำนวนมากขึ้นเป็นหมู่บ้านซึ่งเป็นที่พักของพนักงานชาวจีน
ตามใต้อาคารจะมีร้านสะดวกซื้อของชาวจีน
ร้านอาหารตามสั่งจีนเพื่อรองรับชาวจีนที่พักอาศัยในบริเวณนั้น
“ภูเก็ต”
เป็นพื้นที่หนึ่งที่เต็มไปด้วยชาวจีนทั้งที่เข้ามาท่องเที่ยวและเข้ามาอยู่อาศัย
ถือได้ว่าเป็นทำเลทองสำหรับชาวจีนอพยพใหม่เพราะสามารถประกอบกิจการได้หลากหลายโดยเฉพาะธุรกิจในภาคการท่องเที่ยว
ซึ่งภูเก็ตมีจุดเด่นทั้งในด้านความเจริญ ความสะดวกสบาย มีทรัพยากรการท่องเที่ยว
มีสนามบินนานาชาติและโรงเรียนนานาชาติรองรับ อีกทั้งมีห้องพักและวิลล่าหรูในสถานที่ตากอากาศหลายแห่งปล่อยเช่าระยะยาวให้กับชาวจีนโดยเฉพาะด้วย
ชาวจีนที่อยู่ที่นี่จึงมีทั้งที่มาเพื่อประกอบอาชีพและพักผ่อนระยะยาว
ภาพร้านค้าชาวจีนบนถนนนิมมานฯ เชียงใหม่
.
เครือข่ายหลากสีของชาวจีนอพยพใหม่
ชาวจีนอพยพใหม่ในไทยส่วนใหญ่อพยพมาภายใต้การแนะนำ
ชักชวน หรือการให้ความช่วยเหลือจากพรรคพวกชาวจีนด้วยกัน โดยแบ่งเป็นสองกรณีคือ
หนึ่ง
ตนเองอพยพมาก่อนแล้วได้ดิบได้ดีจึงชักชวนเพื่อนฝูงหรือเครือญาติให้อพยพมาตามภายใต้ความช่วยเหลือของตน
ด้วยหวังให้เพื่อนฝูงหรือเครือญาติประสบความสำเร็จ มีชีวิตที่ดีขึ้นเช่นตน สอง
เห็นพรรคพวกอพยพไปแล้วได้ดิบได้ดีจึงสอบถามหาลู่ทางเพื่ออพยพบ้าง
โดยอาศัยคำแนะนำและความช่วยเหลือของพรรคพวกที่ตั้งรกรากอยู่ก่อน ดังนั้น
เครือข่ายถึงเป็นกลไกสำคัญในการอพยพของชาวจีนอพยพใหม่ ที่เป็นเช่นนี้ส่วนหนึ่งเป็นเพราะชาวจีนเหล่านี้ยังยึดกับแนวคิดเรื่องวัฒนธรรมกวนซี
(Guanxi)
กล่าวคือยังมีการให้ความสำคัญกับความสัมพันธ์ส่วนบุคคล อาทิ เครือญาติหรือพวกพ้อง
ซึ่งความสัมพันธ์ดังกล่าวอาจนำมาซึ่งการช่วยเหลือเกื้อกูลกันบางประการ แนวคิดดังกล่าวมีรากมาจากแนวคิดของขงจื่อที่กล่าวว่าการให้การช่วยเหลือผู้อื่นถือเป็นคุณธรรมที่พึ่งมีประการหนึ่ง
และเมื่อได้รับความช่วยเหลือแล้วต้องมีการตอบแทนการให้ความช่วยเหลือนั้นเพื่อเป็นการขอบคุณและให้เกียรติแก่ผู้ให้ความช่วยเหลือ
(Ma, 2560) ฉะนั้นเมื่อชาวจีนอพยพใหม่อพยพมาไทยแล้วจึงมีการไปหาสู่และมีการให้ความช่วยเหลือกัน
ผู้เขียนเคยไปมาหาสู่กับชาวจีนอพยพใหม่ในภาคอีสานรายหนึ่ง
ชาวจีนรายนั้นได้พาผู้เขียนไปพบกับบรรดาชาวจีนอพยพใหม่ที่มาเปิดร้านค้าในตลาดแห่งหนึ่ง
ระหว่างนั้นบรรดาชาวจีนได้มีการปรับทุกข์กันเรื่องการค้าขายที่ซบเซาด้วยสถานการณ์โควิด-19
เพื่อนชาวจีนของผู้เขียนได้บอกกับทุกคนว่า “มีปัญหาอะไรก็ให้บอกกล่าวกัน
อะไรช่วยกันได้จะได้ช่วยกัน พวกเราคนจีนด้วยกันต้องหาทางช่วยเหลือกันอยู่แล้ว” ซึ่งเมื่อมีการช่วยเหลือกัน
ผู้ได้รับความช่วยเหลือจะรู้สึกขอบคุณและต้องหาโอกาสตอบแทน
ขณะที่ผู้ให้การช่วยเหลือก็รู้สึกได้หน้าและได้แสดงอำนาจบารมีที่ตนเองมี ซึ่งเรื่องหน้าตาในสังคมเป็นสิ่งสำคัญมากในหมู่ชาวจีน
นอกเหนือจากเครือข่ายชาวจีนด้วยกันแล้วชาวจีนอพยพใหม่ในไทยโดยเฉพาะกลุ่มที่เข้ามาประกอบธุรกิจและลงทุนยังนิยมสร้างเครือข่ายกับบุคคลที่มีชื่อเสียงในไทยหรือเข้าหากลุ่มข้าราชการชั้นสูงด้วย
ทั้งในกลุ่มนักการเมือง ผู้บริหารระดับท้องถิ่น ข้าราชการทหารและตำรวจ เห็นได้ชัดจากช่วงเทศกาลต่างๆ
ชาวจีนเหล่านี้จะเดินสายเข้าเยี่ยมคารวะและมอบของกำนัลชิ้นใหญ่ให้แก่บุคคลเหล่านี้
ขณะเดียวกันบุคคลเหล่านี้ก็นิยมเชิญชาวจีนมาร่วมงานกิจกรรมต่างๆ ของตน อาทิ
งานวันเกิด งานฉลองตามเทศกาลต่างๆ ด้วยเช่นเดียวกัน
ซึ่งแน่นอนว่าเมื่อชาวจีนไปร่วมงานเหล่านี้จะไม่เคยไปด้วยมือเปล่า
บุคคลเหล่านี้ส่วนใหญ่เป็นผู้มีอิทธิพล
อย่างน้อยก็มีอิทธิพลในระดับท้องถิ่นซึ่งสามารถให้ความช่วยเหลือชาวจีนเหล่านี้ได้ในยามมีปัญหา
ต้องการความช่วยเหลือ หรือต้องการการอำนวยความสะดวกบางประการ
ชาวจีนบางรายนิยมถ่ายรูปกับบุคคลที่มีอิทธิพลหรือบุคคลที่มีชื่อเสียงโดยมีการนำรูปภาพไปโพสโชว์ตามสื่อโซเชียลมีเดียของตน
บางรายมีการอัดภาพแขวนไว้ในสำนักงานของตน
ส่วนหนึ่งเพื่อสร้างเครดิตหรือให้หน้าแก่ตนเอง แต่อีกส่วนหนึ่งเพื่อปกป้องการมารบกวนจากบุคคลที่มารีดไถผลประโยชน์
ผู้เขียนได้ข้อมูลจากชาวจีนว่าข้าราชการมีสีบางรายมีการเรียกเก็บเงินเพื่อแลกกับการถ่ายภาพคู่กันด้วย
แต่มิแน่ใจว่าเป็นการเรียกเก็บจากคนกลางหรือจ่ายให้กับข้าราชการรายนั้นโดยตรง
นอกจากที่กล่าวมา ผู้เขียนยังพบว่าหลักสูตรอบรมต่างๆ ก็เป็นช่องทางสำคัญในการสร้างเครือข่ายของชาวจีนอพยพใหม่ บางหลักสูตรเป็นหลักสูตรของทหารที่อบรมให้แก่บุคคลทั่วไป บางหลักสูตรเป็นหลักสูตรสำหรับผู้บริหารชั้นสูงซึ่งมีการเก็บค่าอบรมค่อนข้างสูง เสมือนเป็นกิจกรรมที่พบปะแลกเปลี่ยนคอนเน็กชันกันมากกว่า อย่างไรก็ดี ยังมีชาวจีนอพยพใหม่อีกจำนวนมากที่อพยพมาไทยด้วยตัวเองโดยการหาข้อมูลผ่านทางอินเทอร์เน็ต และมีชาวจีนอพยพใหม่จำนวนไม่น้อยใช้ชีวิตเรียบง่ายกับครอบครัวโดยไม่มีเครือข่ายความสัมพันธ์กับบุคคลที่มีอิทธิพลใดๆ
.
ความท้าทายของไทยต่อชาวจีนอพยพใหม่
ทุกวันนี้เรื่องชาวจีนอพยพใหม่ในไทยถูกพูดถึงมากขึ้นเรื่อยๆ ตามหน้าสื่อต่างๆ ขณะที่ในวงวิชาการก็มีงานศึกษาเรื่องชาวจีนอพยพใหม่ในไทยปรากฏมากขึ้นโดยเฉพาะในระยะไม่กี่ปีที่ผ่านมา เนื่องจากการขยายตัวและการเคลื่อนไหวของชาวจีนอพยพใหม่มีความเด่นชัดขึ้นและมีผลกระทบต่อสังคมทั้งในเชิงบวกและลบ ในด้านดีการเคลื่อนไหวของชาวจีนอพยพใหม่อาจมีส่วนในการช่วยพัฒนาความเป็นเมือง ทำให้เกิดความเจริญด้านวัตถุ มีการนำเข้าเทคโนโลยีและนวัตกรรม มีส่วนช่วยส่งเสริม soft power และวัฒนธรรมไทย แต่บางส่วนก็มีการกระทำที่ผิดกฎหมายหรืออาศัยช่องว่างทางกฎหมายดำเนินการ ซึ่งมีตั้งแต่เรื่องเล็กน้อยตั้งแต่การลักลอบเข้าเมือง การใช้วีซ่าผิดประเภท การจดทะเบียนสมรสเท็จไปจนกระทั่งเรื่องใหญ่ที่ส่งผลกระทบระดับประเทศอย่างการใช้นอมินีดำเนินธุรกิจและกว้านซื้อที่ดิน การขยายเครือข่ายสีเทา การค้ามนุษย์ การใช้ไทยเป็นฐานในการประกอบอาชญากรรม การค้ายาเสพติด ฯลฯ ดังนั้น การศึกษาและติดตามสถานการณ์ของชาวจีนอพยพใหม่จึงมีความสำคัญ หน่วยงานที่เกี่ยวข้องควรมีการจัดการต่อการเข้ามาของชาวจีนที่แสวงหาผลประโยชน์โดยมิชอบ ตลอดจนอุดรอยรั้วปรับแก้กฎหมายที่มีช่องโหว่และล้าสมัย อีกทั้งควรมีการกวดขันจับกุมต่อการกระทำผิดอย่างเคร่งครัด ทั้งผู้กระทำผิดชาวจีนและชาวไทยที่มีส่วนร่วม เพราะหากปล่อยให้ชาวจีนกลุ่มนี้เข้ามาแสวงหาผลประโยชน์จนเกินขอบเขตกว่าจะรู้ตัวอีกทีสถานการณ์อาจเลวร้ายเกินกว่าที่จะแก้ไขได้ ผู้ที่รับผลกระทบทั้งหมดก็หนีไม่พ้นประชาชนชาวไทย
.
.
รายการอ้างอิง
[1] สมาพันธ์วัฒนธรรมจีน-ไทย. (2018) . สัมภาษณ์ประธานสมาพันธ์ตู้ห่าว (泰中文联监委会主席杜浩访谈) . Sohu News (搜狐新闻). https://www.sohu.com/a/260040655_450778
[2] Ma Guitong. (2560). ความหมายและลักษณะของวัฒนธรรมกวนซี่ของสังคมชาวจีน. ผู้จัดการออนไลน์. https://mgronline.com/china/detail/9600000122762
