การตั้งแท่นขุดเจาะน้ำมันของจีนกับการเผชิญหน้าระหว่างจีน-เวียดนามทางใต้หมู่เกาะพาราเซล
และท่าทีของมหาอำนาจ

ธัญญาทิพย์ ศรีพนา
นักวิจัยด้านเวียดนามศึกษา สถาบันเอเชียศึกษา จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
ปริญญาเอกทางรัฐศาสตร์ คณะกฎหมายและรัฐศาสตร์
Universite de Provence (มหาวิทยาลัย​Aix-Marseille III) ประเทศฝรั่งเศส

สถานการณ์ตึงเครียดที่ เกิดขึ้นในทะเลจีนใต้ หรือ ที่เวียดนามเรียกว่า ทะเลตะวันออก และการเผชิญหน้าระหว่างจีนและเวียดนามในช่วงเวลาที่ผ่านมา โดยเฉพาะอย่างยิ่งในเดือนพฤษภาคม 2014 ก่อให้เกิดความกังวลกับทุกฝ่ายถึงผลกระทบต่อสันติภาพและความมั่นคงในภูมิภาค เอเซีย

การเผชิญหน้าระหว่างจีนและเวียดนามและความ ตึงเครียดที่กล่าวมานี้ มีที่มาสืบเนื่องมาจาก การตั้งแท่นขุดเจาะน้ำมันของจีนโดยรัฐวิสาหกิจน้ำมันของจีนชื่อ China National Offshore Oil Corporation (CNOOC) ในพื้นที่ทางใต้ของหมู่เกาะพาราเซลที่จีนยึดไปจากเวียดนามตั้งแต่ปี 1974 อันนำไปสู่การกระทบกระทั่งกัน ดังเช่น การที่จีนฉีดน้ำใส่เรือเวียดนาม การตอบโต้จากเรือเวียดนามด้วยการฉีดน้ำใส่เรือจีน การกระแทกและจมเรือเวียดนามโดยเรือจีน และยังนำไปสู่การประท้วงทั้งจากภาครัฐและภาคประชาชนเวียดนาม

นับตั้งแต่วันที่ 2 พฤษภาคม 2014 ตามแหล่งข่าวเวียดนาม  จีนได้เข้ามาตั้งแท่นขุดเจาะน้ำมัน Haiyang Shiyou-981 ซึ่งมีมูลค่าถึง 1 พันล้านเหรียญสหรัฐฯ โดยมีเรือนำและคุ้มกันถึง 80 ลำ และเวียดนามได้จับความเคลื่อนไหวของแท่นขุดเจาะน้ำมัน และเรือจีนที่ให้บริการน้ำมันและก๊าซทางตะวันตกเฉียงเหนือของเกาะจีโตน (Tri Ton Island) หรือที่จีนเรียกว่า จงเจี้ยน (Zhongjian)  อยู่ที่ 15 องศา 29’ 58” North Latitude และ 111 องศา 12’ 06” East latitude ของเกาะจีโตน ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของหมู่เกาะพาราเซล หรือที่เวียดนามเรียกว่า ฮว่างซา (Hoang Sa) และจีนเรียกว่า ซีซา (Xi Sha)  แท่นขุดเจาะน้ำมันนี้อยู่ห่างจากชายฝั่งเวียดนาม 130 ไมล์ทะเล (240.76 กิโลเมตร)  และ 119 ไมล์ทะเล (220.38กิโลเมตร) จากเกาะหลีเซิน (Ly Son) พื้นที่ตรงนี้เป็นพื้นที่หลุมน้ำมันที่ 143 ของเวียดนาม และตั้งอยู่ในเขตเศรษฐกิจจำเพาะและเขตไหล่ทวีปของเวียดนาม ในการนี้ จีนได้ส่งเรือจำนวนหลายลำ เครื่องบิน รวมทั้งเฮลิคอปเตอร์เพื่อคุ้มครองแท่นขุดเจาะน้ำมันนี้ จวบจนวันที่ 28 พฤษภาคม ตามแหล่งข่าวเวียดนาม  เรือที่เข้ามาในบริเวณนี้มีประมาณ 136 ลำ รวมทั้งเรือทหาร

การเผชิญหน้าระหว่างจีนและเวียดนาม

หลังจากการตั้งแท่นขุดเจาะน้ำมันแล้ว ได้เกิดกรณีการโจมตีเรือเวียดนามโดยเรือจีนหลายครั้งในช่วงเดือนที่ผ่านมา โดยนายโงหง็อกทู (Ngo Ngoc Thu) รองผู้บัญชาการและเสนาธิการกองเรือตรวจการณ์ชายฝั่งเวียดนาม  ได้กล่าวว่า เรือจีนที่อยู่รอบๆแท่นขุดเจาะน้ำมันได้ชนและสร้างความเสียหายให้กับเรือ ตรวจการณ์ชายฝั่งเวียดนามและเรือตรวจการณ์ประมงของเวียดนาม 24 ลำ โดยเป็นเรือยามฝั่ง 19 ลำและเรือตรวจการณ์ประมงของเวียดนาม 5 ลำ ไม่ว่าจะโดยการชน กระแทก หรือ ฉีดน้ำแรงดันสูงก็ตาม

โฆษกกระทรวงการต่างประเทศเวียดนาม นายเลหายบิ่ง (Le Hai Binh) ได้แถลงในวันที่ 27 พฤษภาคมถึงเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นบางเหตุการณ์ ดังนี้

ในวันที่ 7 พฤษภาคม เรือประมงเวียดนามจากจังหวัดกว๋างหงายหมายเลข QNG 96416 TS และลูกเรือประมง 16 คนถูกเรือของจีนหมายเลข 1241 โจมตีในพื้นที่ทางตะวันออกเฉียงเหนือของเกาะลิงโกน (Linh Con) ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของหมู่เกาะพาราเซล โดยการใช้ปืนพลุ การฉีดน้ำแรงดันสูง หรือที่เรียกว่า กระสุนน้ำ ค้อน ขวด และวัสดุโลหะ และยังพยายามตัดสายเคเบิลและทำลายระบบสื่อสารและระบบการกำหนดพิกัดของเรือ เวียดนาม และเรืออีกลำของจีนก็ได้กระแทกเรือเวียดนามจนทำให้บางส่วนของเรือ เช่น ห้องลูกเรือและสิ่งของในเรือได้รับความเสียหาย ประมาณการได้ว่า มูลค่าความเสียหายมีถึง 890 ล้านด่ง

ในวันที่ 16 พฤษภาคม เรือประมงเวียดนามจากจังหวัดกว๋างหงายหมายเลข QNG 90205 TS ได้ถูกเรือตรวจการณ์ประมงจีนหมายเลข 306 เข้าควบคุมในพื้นที่ใกล้เกาะฝูเลิม (Phu Lam) ในพื้นที่ของหมู่เกาะพาราเซล ยิ่งกว่านั้น กำลังของจีนยังได้ขึ้นมาบนเรือเวียดนามและได้ทำลายอุปกรณ์เครื่องมือและสิ่ง ของ ทำให้คนเวียดนาม 2 คนได้รับบาดเจ็บ

ในวันที่ 17 พฤษภาคม เรือประมงเวียดนามจากจังหวัดกว๋างหงายหมายเลข QNG 96011 TS ได้ถูกเรือตรวจการณ์ประมงของจีนหมายเลข 21102 เข้าควบคุม ในพื้นที่ 31 ไมล์ทะเลจากเกาะจีโตน และได้ยึดอวนจับปลาและสิ่งของอื่นๆ ซึ่งมีมูลค่าถึง 50 ล้านด่ง

ในวันที่ 26 พฤษภาคม เรือประมงเวียดนามจากนครดานังหมายเลข DNA 90152 TS และลูกเรืออีก 10 คน ถูกเรือจีนขนาดใหญ่หมายเลข 11209 จม โดยเรือจีนแล่นได้ไล่เรือประมงเวียดนาม 2 ลำ และเข้าแทรกกลางระหว่างเรือ 2 ลำนี้ อย่างไรก็ตาม เรือประมงเวียดนามได้รับความช่วยเหลือจากเรือตรวจการณ์ชายฝั่งของเวียดนาม นอกจากนี้ ในวันที่ 1 มิถุนายน เรือจีนก็ยังได้ชนและจมเรือเวียดนามอีก

ปฏิกิริยาของเวียดนาม

ตามที่นายกรัฐมนตรีเหงวียน เติ๋น สุง (Nguyen Tan Dung) ได้กล่าวในที่ประชุม Asean 24 ที่กรุงเนปิดอร์ เมียนม่าร์ ว่า นับเป็นครั้งแรกที่จีนได้มาตั้งแท่นขุดเจาะน้ำมันในเขตเศรษฐกิจจำเพาะและเขต ไหล่ทวีปของประเทศสมาชิกอาเซียนซึ่งเป็นการละเมิดกฎหมายระหว่างประเทศ รวมถึงอนุสัญญาว่าด้วยกฎหมายทะเลของสหประชาชาติปี 1982 (United Nations Convention on the Law Of the Sea) และปฏิญญาว่าด้วยแนวปฏิบัติของภาคีในทะเลจีนใต้ (Declaration on the Conduct of Parties in the South China Sea หรือ DOC) ซึ่งจีนเป็นผู้ลงนามด้วย

จากเหตุการณ์ที่เกิดขึ้น เวียดนามได้ขอให้จีนถอนแท่นขุดเจาะน้ำมันและเรือทั้งหลายออกจากพื้นที่ทันที ขอให้จีนเคารพอธิปไตยของเวียดนามเหนือหมู่เกาะพาราเซล ขอให้ทั้งสองฝ่ายแก้ปัญหาโดยสันติวิธีตามมาตรการที่สอดคล้องกับกฎหมาย ระหว่างประเทศ รวมทั้งกฎบัตรสหประชาชาติและอนุสัญญาว่าด้วยกฎหมายทะเลของสหประชาชาติปี 1982 ซึ่งนายเจิ่นซุยห่าย (Tran Duy Hai) รองประธานคณะกรรมการชายแดนแห่งชาติ ได้เปิดเผยว่า นับตั้งแต่ต้นเดือนพฤษภาคมจนถึงเดือนมิถุนายน เวียดนามได้ทำการเจรจากับจีนแล้วถึง 30 ครั้ง  นอกจากนี้ เวียดนามยังขอให้จีนหยุดโจมตีและทำลายทรัพย์สินบนเรือประมงเวียดนาม ขอให้ลงโทษผู้ที่เกี่ยวข้อง ชดใช้ค่าเสียหายให้แก่เรือประมงเวียดนาม  อีกทั้งป้องกันมิให้เหตุการณ์ดังกล่าวเกิดขึ้นอีก

นอกจากปฏิกิริยาจากภาครัฐแล้ว ก็ยังมีกิริยาจากภาคประชาชน โดยชาวเวียดนามได้ทำการประท้วงจีนและได้กลายเป็นการก่อจลาจลเผา ทำลายโรงงานในหลายเมือง ก่อความเสียหายให้แก่ทั้งโรงงานของจีนและชาติอื่นๆซึ่งมิได้มีความเกี่ยว ข้องกับจีนแต่อย่างใด ก่อให้เกิดข้อสงสัยว่า เหตุใดการทำลายโรงงานชาติอื่น เช่น ไต้หวัน ญี่ปุ่น เกาหลีใต้จึงเกิดขึ้น

คำยืนยันของจีน

จีนยังคงยืนยันจุดยืนเดิมว่า หมู่เกาะพาราเซลไม่ใช่พื้นที่ขัดแย้ง การขุดเจาะน้ำมันของจีนไม่ได้เกี่ยวโยงกับเขตเศรษฐกิจจำเพาะและเขตไหล่ทวีป ของเวียดนาม และพื้นที่นี้เป็นของน่านน้ำและเขตต่อเนื่องกับหมู่เกาะพาราเซลซึ่งจีนยึดไป ตั้งแต่ปี 1974 การขุดเจาะน้ำมันนี้เป็นการสำรวจตามปกติในน่านน้ำที่มิได้เป็นข้อพิพาทและ อยู่ภายใต้การจัดการของจีน และจีนไม่ยอมรับการร้องขอของเวียดนามเกี่ยวกับการเจรจาเหนือหมู่เกาะพาราเซล ซึ่งเวียดนามเองก็คัดค้านจุดยืนเช่นนี้ของจีนอย่างสิ้นเชิง

ท่าทีของประเทศมหาอำนาจในภูมิภาคเอเซีย

การเผชิญหน้าที่เกิดขึ้นในช่วงเดือนพฤษภาคม ถึงมิถุนายน 2014 มีผลกระทบต่อสันติภาพ ความมั่นคง ต่อการเมืองและต่อยุทธศาสตร์ของประเทศมหาอำนาจในภูมิภาคเอเซีย และยังมีส่วนทำให้ประเทศมหาอำนาจ ดังเช่น สหรัฐอเมริกา และประเทศมหาอำนาจทางเศรษฐกิจ เช่น ญี่ปุ่นต้องการเพิ่มบทบาททางการเมืองและความมั่นคงในภูมิภาคมากขึ้นเพื่อ ปรามและถ่วงดุลย์อำนาจกับจีน เห็นจากสุนทรพจน์ของรัฐมนตรีกลาโหมสหรัฐฯ นายชัค เฮเกล  (Chuck Hagel) ในที่ประชุมการประชุมสุดยอดความมั่นคงเอเชีย (Asia Security Summit) หรือ Shangri-La Dialogue ครั้งที่ 13 ที่จัดขึ้นที่สิงคโปร์ระหว่างวันที่ 30 พฤษภาคม ถึง 1 มิถุนายน 2014 ที่กล่าวว่า จีนได้กระทำการที่นำไปสู่ความไร้เสถียรภาพในทะเลจีนใต้ และกล่าวเตือนว่า สหรัฐฯจะไม่เพิกเฉยต่อการกระทำดังกล่าวถ้าหากจะทำให้ระเบียบสากลถูกคุกคาม และสหรัฐฯ ขอคัดค้านการคุกคาม ขู่บังคับ หรือการขู่ที่จะใช้กำลังในการยืนยันการเรียกร้องของประเทศนั้นๆ

ขณะเดียวกัน ในที่ประชุมเดียวกันนี้ นายชินโซะ อาเบะนายกรัฐมนตรีญี่ปุ่นก็ได้กล่าวในสุนทรพจน์ว่า ญี่ปุ่นต้องการที่จะมีบทบาทในการสร้างสันติภาพในเอเชียและโลกมากขึ้น นั่นหมายความว่า ต้องการจะขยายบทบาท โดยเฉพาะอย่างยิ่ง ในด้านความมั่นคงในภูมิภาคเอเชียให้กว้างขึ้น และนายอาเบะ ยังบอกอีกว่า ญี่ปุ่นจะสนับสนุนบทบาทประเทศสมาชิกอาเซียนในการรักษาความมั่นคงทางทะเลและ ในน่านฟ้าให้มากที่สุด ญี่ปุ่นและสหรัฐฯพร้อมที่จะส่งเสริมความร่วมมือด้านความมั่นคงกับออสเตรเลีย และอาเซียน และญี่ปุ่นจะจัดหาเรือตรวจการณ์ชายฝั่งให้แก่ฟิลิปปินส์จำนวน 10 ลำเพื่อเพิ่มศักยภาพของกองกำลังเรือในทะเลจีนใต้ ซึ่งอินโดนีเชียได้รับเรือแบบนี้จากญี่ปุ่นไปแล้ว 3 ลำ และเวียดนามอาจจะได้รับเรือแบบนี้จากญี่ปุ่นด้วยเช่นกัน ซึ่งท่าทีทั้งของสหรัฐฯและญี่ปุ่นนี้ทำให้จีนกล่าวว่า เป็นท่าทียั่วยุต่อจีน

การเผชิญหน้าที่เกิดขึ้นนี้ยังนำไปสู่ความ พยายามที่จะเพิ่มศักยภาพในการป้องกันน่านน้ำและผลประโยชน์ของเวียดนามเพื่อ เตรียมรับมือจีนทั้งในปัจจุบันและอนาคต นายกรัฐมนตรีเวียดนาม นายเหงวียนเติ๋นสุง (Nguyen Tan Dung) ได้เปิดเผยในวันที่ 4 มิถุนายนว่า รัฐบาลเวียดนามจะใช้งบประมาณจำนวน 200 ล้านเหรียญสหรัฐฯในการสร้างกองเรือขนาดใหญ่ขึ้น จำนวน 4 ลำให้กับกองกำลังตรวจการณ์ประมง ซึ่งทำหน้าที่ป้องกันชายแดนทางทะเลและชาวประมง และนายเหงวียนเติ๋นสุงยังเห็นชอบต่อการสร้างเรือขนาดกลางเพิ่มขึ้นอีก 15 ลำอันจะทำให้กองกำลังตรวจการณ์ประมงเวียดนามจะมีจำนวนเรือถึง 50 ลำ อันจะทำให้สามารถบังคับใช้กฎหมายและทำหน้าที่ในการให้ความช่วยเหลือ อุบัติภัยในทะเลได้ดีขึ้น

อิทธิพลของจีนที่เพิ่มขึ้นทั้งในทะเลจีนใต้ และทะเลจีนตะวันออกทำให้หลายประเทศ รวมทั้ง เวียดนาม ประเทศอื่นๆในและนอกเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ อีกทั้ง  ญี่ปุ่นและสหรัฐฯ เป็นต้น มีความพยายามที่จะสร้างความร่วมมือที่ใกล้ชิดกันมากขึ้น และการสร้างพันธมิตรทั้งกับประเทศใหญ่และประเทศเล็กก็เป็นยุทธศาสตร์ประการ หนึ่งของเวียดนามในการที่จะรับมือกับอิทธิพลของจีนทั้งในทะเลจีนใต้

อนึ่ง ณ วันที่ 19 มิถุนายน 2014 ที่ผ่านมานี้ จีนได้เคลื่อนแท่นขุดเจาะน้ำมันอันที่ 2 มายังพื้นที่ 104 ไมล์ทะเล (192.60 กิโลเมตร) ทางตะวันออกเฉียงเหนือของดานัง และ 50-60 ไมล์ทะเล (92.60-111.12 กิโลเมตร) จากเกาะหายหนาน หรือ ไหหลำของจีน เวียดนามกำลังติดตามอยู่ว่า แท่นขุดเจาะน้ำมันจะไปตั้งอยู่ในพื้นที่ใด เหตุการณ์นี้ อาจจะทำให้สถานการณ์ในทะเลจีนใต้มีความตึงเครียดและซับซ้อนมากขึ้น

แท่นขุดเจาะน้ำมันของจีนในพื้นที่ที่มีการเผชิญหน้า
https://www.google.co.th/search?q=chinese+boats+rammed+vietnamese+boats&tbm=isch&tbo=u&source=univ&sa=X&ei=w0eZU5DZL4328QXuzIGYBQ&ved=0CCQQ7Ak&biw=1280&bih=587. 

เรือจีนฉีดน้ำแรงดันสูง หรือ กระสุนน้ำใส่เรือเวียดนาม
https://www.google.co.th/search?q=chinese+boats+rammed+vietnamese+boats&tbm=isch&tbo=u&source=univ&sa=X&ei=w0eZU5DZL4328QXuzIGYBQ&ved=0CCQQ7Ak&biw=1280&bih=587. 

เรือจีนฉีดน้ำแรงดันสูง หรือ กระสุนน้ำใส่เรือเวียดนาม
https://www.google.co.th/search?q=chinese+boats+rammed+vietnamese+boats&tbm=isch&tbo=u&source=univ&sa=X&ei=w0eZU5DZL4328QXuzIGYBQ&ved=0CCQQ7Ak&biw=1280&bih=587. 

เรือประมงเวียดนามถูกขนาบและชนโดยเรือจีน
https://www.google.co.th/search?q=chinese+boats+rammed+vietnamese+boats&tbm=isch&tbo=u&source=univ&sa=X&ei=w0eZU5DZL4328QXuzIGYBQ&ved=0CCQQ7Ak&biw=1280&bih=587. 

เรือประมงเวียดนามถูกเรือจีนไล่
https://www.google.co.th/search?q=chinese+boats+rammed+vietnamese+boats&tbm=isch&tbo=u&source=univ&sa=X&ei=w0eZU5DZL4328QXuzIGYBQ&ved=0CCQQ7Ak&biw=1280&bih=587. 

เรือจีนกระแทกเรือเวียดนาม
https://www.google.co.th/search?q=chinese+boats+rammed+vietnamese+boats&tbm=isch&tbo=u&source=univ&sa=X&ei=w0eZU5DZL4328QXuzIGYBQ&ved=0CCQQ7Ak&biw=1280&bih=587. 
 

บรรณานุกรม

•  ASEAN Foreign Ministers’ Statement on the Current Developments in the South China Sea, May 10, 2014, Nay Pyi Taw.

•  Embassy of the Socialist Republic of Vietnam in the Kingdom of Thailand, Press Release : Recent Development in the East Sea of Vietnam and Viet Nam’s Position vis-?-vis the Situation, May 28, 2014, Bangkok.

•  Remarks by His Excellency Nguyen Tan Dzung Prime Minister of the Socialist Republic of Vietnam at the Plenary Meeting of ASEAN-24 Summit, May 10, 2014, Nay Pyi Taw.

•  Bhagyashree Garekar, “US raps China over 'destabilising' acts”, Jun 1, 2014,
http://www.straitstimes.com/the-big-story/shangri-la-dialogue-2014/story/us-raps-china-over-destabilising-acts-20140601.

•  “China accuses US defence chief Chuck Hagel and Japanese Prime Minister Shinzo Abe of 'provocative' speeches”, 1 Jun 2014, http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/asia/china/10867878/China-accuses-US-defence-chief-Chuck-Hagel-and-Japanese-Prime-Minister-Shinzo-Abe-of-provocative-speeches.html.

•  “China damages 24 patrol, 12 fishing vessels near illegal oil rig”, 6 June 2014,
http://thanhniennews.com/politics/china-damages-24-patrol-12-fishing-vessels-near-illegal-oil-rig-27000.html.

•  “China deploys second oil rig as ties with Vietnam remain rocky”, 19 June 2014, http://thanhniennews.com/politics/china-deploys-second-oil-rig-as-ties-with-vietnam-remain-rocky-27450.html.

•  “China must immediately withdraw oil rig: Vietnam's Defense Minister”, 2 June 2014, http://thanhniennews.com/politics/china-must-immediately-withdraw-oil-rig-vietnams-defense-minister-26815.html.

•  “Chinese ship rams, damages Vietnam coast guard’s vessel”, 2 June 2014,
http://thanhniennews.com/politics/chinese-ship-rams-damages-vietnam-coast-guards-vessel-26850.html.

•  “China slams US, Japan for 'provocative' remarks at Singapore forum”,  June 2014,
HTTP://WWW.STRAITSTIMES.COM/THE-BIG-STORY/SHANGRI-LA-DIALOGUE-2014/STORY/CHINA-SLAMS-US-JAPAN-PROVOCATIVE-REMARKS-SINGAPORE-FORU.

•  “Japan to enhance role in Asia”, 30 May 2014, http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/asia/japan/10866519/Japan-to-enhance-role-in-Asia.html.

•  “Vietnam to build four more maritime surveillance vessels”, 5 June 2014, http://thanhniennews.com/politics/vietnam-to-build-four-more-maritime-surveillance-vessels-26974.html.

•  “Nations wish to foster ties with Vietnamese Defence Ministry”, 2 June 2014,
http://vietnamnews.vn/politics-laws/255642/nations-wish-to-foster-ties-with-vietnamese-defence-ministry.html;

•  “Shangri-La dialogue: Japan PM Abe urges security role”, 30 May 2014, http://www.bbc.com/news/world-asia-27630604.

•  “Vietnam's Coast Guard 'ready' for second rig”, 20 June 2014, http://thanhniennews.com/politics/vietnams-coast-guard-ready-for-second-rig-27495.html.

•  “Vietnam to build four more maritime surveillance vessels”, 5 June 2014,
http://thanhniennews.com/politics/vietnam-to-build-four-more-maritime-surveillance-vessels-26974.html.

•  “Vietnam urges UN to circulate diplomatic note protesting China’s incursion”, 2 June 2014,
http://thanhniennews.com/politics/vietnam-urges-un-to-circulate-diplomatic-note-protesting-chinas-incursion-26811.html.

•  คลิปวิดีโอ, http://www.manager.co.th/IndoChina/ViewNews.aspx?NewsID=9570000063140

http://www.thaiworld.org/thn/thailand_monitor/answera.php?question_id=1358